Hoe zijn cultureel erfgoed en identiteit met elkaar verbonden? De onderzoekers van het Leiden-Delft-Erasmus Centre for Global Heritage and Development schijnen hun licht op dit actuele onderwerp. Het centre heeft als een van haar drie onderzoeksgebieden Ergoed & Identiteit gekozen om multidisciplinair in samen te werken.
Dr. Erik de Maaker van de Universiteit Leiden, als onderzoeker verbonden aan het centre, licht toe: ‘Onze onderzoekslijn ‘Erfgoed en Identiteit’ richt zich op de wijze waarop mensen vorm geven aan verhalen omtrent hun oorsprong.'
'Dergelijke verhalen, en het materiële en immateriële erfgoed dat ermee verbonden is, spelen wereldwijd in toenemende mate een rol ten aanzien van de wijze waarop mensen zichzelf positioneren ten opzichte van elkaar en hun omgeving en de rechten die ze daaraan ontlenen.’
Interpretaties van erfgoed bieden grond voor maatschappelijke uitsluiting, maar ook voor sociale inclusiviteit."
De rol van erfgoed: voor wie is het, met welke doeleinden?
Het onderzoek van het Centre for Global Heritage and Development concentreert zich met name op gedeeld erfgoed, op hoe erfgoed mensen kan verbinden met plaatsen, objecten, expressies, en met elkaar. De Maaker: ‘Interpretaties van erfgoed bieden grond voor maatschappelijke uitsluiting, maar ook voor sociale inclusiviteit. Wij stellen vragen als: Wat wordt gezien als erfgoed, door wie en met wat voor soort doeleinden?’
Deze onderzoeksvragen worden besproken in een multidisciplinair wetenschappelijk verband van archeologen, antropologen, stedebouwkundigen, (kunst)historici en museologen werkzaam in het Centre for Global Heritage and Development, een samenwerking van de Universiteit Leiden, TU Delft en Erasmus Universiteit Rotterdam. Lees meer
Erfgoed kan zorgen voor groepsgevoel en stabiliteit omdat het mensen een gevoel van herkenning, een bekende omgeving geeft. Als je aan dat erfgoed komt, dan kom je aan de identiteit van die groepen mensen.'
Prof. Pieter ter Keurs is wetenschappelijk directeur van het Centre for Global Heritage and Development. Hij legt uit welke complexe rol erfgoed heeft als het gaat om de identiteit van groepen mensen en waarom het centre dit onderzoekt: ‘In het dynamische gebied van erfgoed en samenleving is veel te doen, er spelen veel spannende vraagstukken. Erfgoed kan zorgen voor groepsgevoel en stabiliteit omdat het mensen een gevoel van herkenning, een bekende omgeving geeft.'
'Als je aan dat erfgoed komt, dan kom je aan de identiteit van die groepen mensen. Bij vernietiging maar soms ook bij bescherming. Bijvoorbeeld wanneer bij de toekenning van de status van werelderfgoed door UNESCO de lokale gemeenschap zegt: Bemoei je er niet mee, dit is ons erfgoed want wij leven en werken hier.' Lees hier het volledige interview met prof. Ter Keurs
Identiteit onder constructie: de politieke kant van erfgoed
Dat de presentatie van erfgoed ook ex- of inclusief kan zijn vertelt dr. Eliza Steinbock die met het Critical Visitor-project verbonden is aan het Centre for Global Heritage and Development.
Dr. Steinbock: ‘Bij het Critical Visitor-project zien wij zowel identiteit als erfgoed als zogenaamde 'praktijken'. Het gaat om de praktijk van erfgoed-maken en identiteit-maken. Erfgoed is politiek. Het wordt gecreëerd door mensen vanuit hun eigen positie, kennis en context. Erfgoed en cultuur zijn geen vaststaande fenomenen maar doorlopende processen die invulling geven aan, en worden ingevuld door, identiteit.'
'Ook identiteit is altijd in beweging en onder constructie, in verhouding tot erfgoed. Deze procesmatige focus gebruiken wij ook zelf-reflectief, door kritisch te blijven kijken naar onze eigen dynamiek als onderzoeksgroep.’
Erfgoed en cultuur zijn geen vaststaande fenomenen maar doorlopende processen die invulling geven aan, en worden ingevuld door, identiteit."
Inclusiviteit is niet het gebrek aan verschil
Wat kan dit betekenen voor bepaalde gemeenschappen binnen de Nederlandse samenleving, zoals de LHBTI+, of mensen met een migratieachtergrond? Steinbock: ‘Vaak wordt erfgoed ingezet om inclusie te bereiken voor één specifieke groep – het inclusief maken van erfgoed voor LHBTI+ of mensen met een migratieachtergrond. Wij willen een inclusiviteit bereiken die de veelzijdigheid van identiteit benadrukt.'
'Hierbij realiseren we ons dat inclusiviteit niet het gebrek aan verschil is. Zoals de Amerikaanse dichter Audre Lorde al schreef: Differences have been misnamed and misused in the service of separation and confusion.
'Het Critical Visitor project biedt een platform om samen na te denken over inclusieve methoden met het behoud van meerstemmigheid en zichtbaarheid voor specifieke groepen. De kritische blik van bezoekers van musea en andere plekken waar erfgoed wordt gepresenteerd is noodzakelijk om verandering op gang te brengen. Verandering in hoe we kijken naar geschiedenis, erfgoed en kunst.’
European Heritage Award voor Centre for Global Heritage and Development
Het Centre for Global Heritage and Development richt zich zowel op lokaal als internationaal erfgoed. Naast de onderzoekslijn Erfgoed & Identiteit heeft het center ook de lijnen Erfgoed & Omgeving en Bedreigd Erfgoed. In het kader van dat laatste won het recentelijk een European Heritage Award voor haar inzet voor bedreigd Syrisch erfgoed. Lees meer
