Nu de luchtvaartindustrie onder toenemende druk staat om duurzamer te worden, is kritisch en interdisciplinair onderzoek belangrijker dan ooit. We spraken met Kevin Setiadi, een masterstudent Lucht- en Ruimterecht, die deelnam aan het LDE Green Skies Thesis Lab 2024 – 2025 – een interdisciplinair initiatief dat studenten van de TU Delft, Erasmus Universiteit Rotterdam en Universiteit Leiden met elkaar in contact brengt. Als onderdeel van dit lab onderzocht Kevin hoe vliegtuigfabrikanten (bewust of onbewust) aan greenwashing kunnen doen. Zijn juridisch onderzoek is gericht op het ondersteunen van een toekomst waarin milieuclaims in de luchtvaart zowel geloofwaardig als afdwingbaar zijn.
Een internationale reis door de luchtvaart en duurzaamheid
In augustus 2024 verhuisde Kevin van Indonesië naar Nederland om zijn master in lucht- en ruimtevaartrecht aan de Universiteit Leiden te volgen. Toen een van zijn professoren het Green Skies Thesis Lab noemde, een samenwerkingsverband tussen de drie universiteiten, zag hij meteen het potentieel ervan in. Met zijn achtergrond in klimaatbeleid en luchtvaart sloot het lab perfect aan bij zijn interesses.
Hij legt uit dat de luchtvaartsector notoir moeilijk te decarboniseren is vanwege de afhankelijkheid van verbrandingsmotoren, en dat het lab studenten uit verschillende disciplines samenbrengt om oplossingen te onderzoeken. Kevin merkt op dat zijn eerdere werk op het gebied van klimaatbeleid al raakvlakken had met de luchtvaart, waardoor het Green Skies Thesis Lab een logisch verlengstuk was van zijn academische en professionele interesses.
Onderzoek naar greenwashing in de luchtvaart
Het proefschrift van Kevin richt zich op het groeiende probleem van greenwashing: wanneer bedrijven milieuclaims doen die misleidend blijken te zijn. Zijn juridisch onderzoek gaat na hoe vliegtuigfabrikanten aansprakelijk kunnen worden gesteld voor dergelijke claims, vooral nu de EU een nieuwe richtlijn inzake groene claims ontwikkelt.
Een van de grootste uitdagingen is het onderscheiden van oprechte duurzaamheidsinspanningen en oppervlakkige marketing. Juridische duidelijkheid is essentieel als we bedrijven verantwoordelijk willen houden.'
Hij illustreert dit met een voorbeeld: 'Neem bijvoorbeeld gerecyclede vliegtuigmaterialen. Als deze vanwege hun verminderde kwaliteit niet daadwerkelijk kunnen worden hergebruikt, maar bedrijven toch circulariteit claimen, dan is dat misleidend.'
Recente rechtszaken, zoals die tegen KLM, en bevindingen van rechtsgeleerden hebben aangetoond hoe wijdverbreid greenwashing in de luchtvaartsector is geworden. Kevin wil juridische aanbevelingen doen: moeten toezichthouders strenger optreden? Zijn er nieuwe certificeringen nodig? En hoe kunnen we ervoor zorgen dat duurzaamheid geen marketingtruc wordt?
Werken in een interdisciplinaire omgeving
Hoewel elke student een individuele scriptie schreef, vereiste het Green Skies Thesis Lab ook gezamenlijk werk. Kevin en negen andere studenten presenteerden hun gezamenlijke bevindingen aan belangrijke belanghebbenden. Dit proces omvatte samenwerking tussen verschillende disciplines.
Hij beschrijft de uitdaging om verschillende academische werelden met elkaar te verbinden: technische studenten die zich richten op technische oplossingen, terwijl hij kwesties benaderde vanuit een juridisch en beleidsmatig perspectief.
Soms begrepen we elkaar niet meteen. Maar na enige tijd ontwikkelden we een gedeeld perspectief, zelfs al hadden we verschillende academische achtergronden.'
Een flexibel en toegankelijk programma
Het lab combineert locatiebezoeken, gastcolleges en tweewekelijkse bijeenkomsten, die vaak in de drie LDE-steden worden gehouden. Kevin waardeerde de hybride opzet, waardoor hij zowel zijn reguliere cursussen als de labsessies kon bijwonen.
Vaak sprong ik heen en weer tussen colleges in Leiden en labvergaderingen in Delft, of nam ik gewoon online deel als reizen niet mogelijk was', herinnert hij zich. De coördinatoren waren begripvol: 'Ze maakten duidelijk dat dit programma bedoeld was om ons te helpen leren, niet om stress toe te voegen.'
Wat nu?
Na zijn afstuderen hoopt Kevin in Europa te blijven en te gaan werken in de luchtvaart- of duurzaamheidssector.
Mijn ouders hebben me altijd gezegd: houd je ogen gericht op de toekomst, maar doe het stap voor stap', zegt hij. 'Op dit moment ligt mijn focus op het afronden van mijn scriptie. Wat daarna komt, zie ik nog wel.'