Nu meer dan de helft van de wereldbevolking in steden woont en deze jaarlijks miljoenen toeristen ontvangen, moeten steden steeds meer moeite doen om een leefbare en duurzame toekomst te waarborgen.
Steden, en met name Werelderfgoedsteden, worden bij de aanpak van complexe, onderling samenhangende kwesties als duurzaamheid, klimaatverandering, toerisme, gentrificatie en – meer recent – de gevolgen van de Covid-19-pandemie voor een tweeledig probleem gesteld. Zij moeten hun historische wortels zien te behouden terwijl ze voortdurend moeten veranderen. Is het mogelijk om een goede balans te vinden tussen behoud en hervorming?
In de bundel Living (World) Heritage Cities: Insights from Archaeology and History, Geography and Social Sciences, Planning and Design (verwacht) van het Leiden-Delft-Erasmus Centre for Global Heritage and Development wordt getracht meer inzicht te krijgen in de problemen waarmee steden tegenwoordig kampen en deze te verduidelijken. Hierbij wordt een interdisciplinaire aanpak en breed perspectief gehanteerd.
Cultureel erfgoed in een moderne stad
Het karakter, de identiteit en de ruimtelijke ordening van steden worden deels bepaald door hun historische ontwikkeling en ontstaansgeschiedenis. De vorm van binnensteden volgt oude waterwegen en wegen; gebouwen en andere structuren kunnen (deels) historisch zijn. Dit cultureel erfgoed maakt steden aantrekkelijk voor toeristen en voor de vestiging van bedrijven en overheidsinstellingen.
Leven in een moderne (werelderfgoed)stad
De aanwezigheid van cultureel erfgoed betekent echter dat de huidige inwoners van steden in een omgeving leven die voor een groot deel is bepaald door beslissingen van voorgaande generaties, terwijl zij zich tegelijkertijd voor moderne problemen gesteld zien waar die vorige generaties zich nooit een voorstelling van hadden kunnen maken. Het leven in de moderne stad vraagt om aanpassingen en een interne dynamiek om het aanzien en de functies van de stad te veranderen. Met name in het geval van werelderfgoedsteden luisteren aanpassingen zeer nauw.
Toeristen gaan naar deze steden vanwege hun ‘Outstanding Universal Value’. Historische gebouwen worden door ontwikkelaars omgevormd in hotels en winkels voor toeristen. Oude, nauwe straten kunnen de mensenmassa’s en het verkeer nauwelijks aan, waardoor de inwoners van binnensteden zich steeds meer gedwongen zien om naar minder gegentrificeerde buitenwijken te verhuizen.
Verandering is onvermijdelijk
Als we steden bewoonbaar willen houden is verandering onvermijdelijk. Verandering en stedelijke ontwikkeling kunnen echter een bedreiging vormen voor de authenticiteit en integriteit van een binnenstad en haar ‘bufferzone’, terwijl de betreffende stad juist dankzij die twee elementen ooit de status van werelderfgoed heeft gekregen. Natuurlijk veranderen steden in de loop van de tijd langzaam van karakter; statische steden bestaan niet.
De wens om een stad de status van werelderfgoed toe te kennen is vaak zo groot dat uit het oog wordt verloren dat een dergelijke status allerlei (veelal praktische) consequenties met zich mee brengt voor zowel de stad zelf als haar inwoners. Het roept ook andere vragen op. Bieden langdurige stedelijke tradities daadwerkelijk een goede basis voor het ontwerp van een duurzame stad? Wie zijn de belanghebbenden? Hoe worden zij betrokken bij nieuwe ontwikkelingen?
Gevolgen van COVID-19 voor historische binnensteden
De aanblik van de overvolle centra van werelderfgoedsteden door de plotselinge uitbraak van de Covid-19-pandemie drastisch veranderd en resten er nu slechts lege straten. Hoe zullen de steden en hun inwoners reageren wanneer het massatoerisme terugkeert? Welke maatregelen kunnen of zouden er moeten worden genomen nu het massatoerisme tijdelijk afwezig is?
Een breed perspectief op stedelijke uitdagingen
Deze vragen en tegenstellingen liggen ten grondslag aan de bundel Living (World) Heritage Cities: Insights from Archaeology and History, Geography and Social Sciences, Planning and Design (verwacht, Leiden University Press). Dankzij het brede perspectief en de interdisciplinaire aanpak wordt geprobeerd inzicht te krijgen in de manieren waarop verschillende metropolen reageren op en omgaan met vergelijkbare stedelijke problemen.
Casestudies over steden als Londen, Teheran, Turku en Ahmedabad geven een beeld van de veerkracht van hun inwoners tijdens de coronacrisis en maken het mogelijk lessen te trekken uit hun specifieke ervaringen en te begrijpen wat het effect is van de Covid-19-pandemie op toerisme en (immaterieel) cultureel erfgoed.
Daarnaast wordt getracht de verschillende benaderingen weer te geven die stadsbewoners hebben ontwikkeld om hun (immaterieel) cultureel erfgoed te beschermen, hun steden schoner en duurzamer te maken, en hoe ze met hun stedelijke omgeving omgaan en steeds aanpassen om het hoofd te kunnen bieden aan toekomstige uitdagingen.
Living (World) Heritage Cities is een online open access-publicatie, die op aanvraag in gedrukte vorm beschikbaar is en later dit jaar zal verschijnen. Deze bundel maakt deel uit van het gelijknamige programma met meerdere internationale seminars en is een initiatief van het Leiden-Delft-Erasmus Universities Centre for Global Heritage and Development.
Meer informatie