Klimaatjournalist en poolreiziger Bernice Notenboom ziet de aarde als een gezamenlijke expeditie. Vanuit de frontlinies van klimaatverandering deelt zij indringende verhalen. Met een oproep tot mentale veerkracht en collectieve actie inspireert ze om nu in actie te komen, voordat we kantelen naar een onomkeerbaar klimaat.
Door Esther Derks
Wanneer Bernice Notenboom spreekt, voel je onmiddellijk de kracht van haar ervaring. Ze is niet alleen een klimaatjournalist, maar ook een ontdekkingsreiziger die letterlijk aan de frontlinies van klimaatverandering heeft gestaan. Haar expedities brengen haar naar plaatsen waar de aarde verandert. Snel, ingrijpend en soms onherroepelijk. Vanuit die plekken neemt ze ons mee in verhalen die inspireren, waarschuwen en aanzetten tot actie.
"Het verkennen van de wereld, door middel van avontuurlijke expedities, ontstond op jonge leeftijd vanuit mijn liefde voor de natuur en het opzoeken van mijn fysieke en mentale grenzen”, vertelt ze. “Door mezelf uit te dagen, ontdekte en ontwikkelde ik mijn fysieke en mentale kracht. Ik leerde doorzetten en op mezelf vertrouwen. En ik genoot van de eindeloze schoonheid van bergen, vlaktes en meren.”
Een kantelpunt op het ijs
In 2007 veranderde haar leven voorgoed. Tijdens een expeditie naar de Noordpool kon haar team bijna niet landen, omdat het ijs voor een deel was gesmolten. Ter plekke kreeg Bernice te horen dat het poolijs in een alarmerend tempo afneemt en dat de opwarming van het zeewater op de polen sneller gaat dan waar dan ook op aarde.
We zijn met z’n allen op expeditie, maar een groot deel van de groep weet niet dat we aan het overleven zijn.
"Het raakte me diep”, zegt ze. “Sindsdien zijn mijn expedities niet alleen persoonlijk, maar ook maatschappelijk. Ik voel de noodzaak om mijn bevindingen te delen met de wereld, omdat het ons allemaal aangaat. We kunnen er nu nog iets aan doen. We zijn met z’n allen op expeditie, maar een groot deel van de groep weet niet dat we aan het overleven zijn.”
Dat overleven vraagt volgens Bernice om mentale kracht: vitaliteit, flexibiliteit en weerbaarheid. “Het is niet altijd makkelijk, dat ervaar ik zelf ook, maar durf dingen te veranderen. Verminder je CO₂-uitstoot, eet minder vlees, koop minder nieuwe spullen en investeer in duurzame energie.”
Verhalen met impact
Bernice bezoekt bewust plekken waar klimaatverandering zichtbaar en voelbaar is. Niet om alleen te observeren, maar om te getuigen. “Ik vertel uit de eerste hand wat ik heb gezien: gletsjers die zich terugtrekken, ecosystemen die verdwijnen. Ik werk samen met wetenschappers en vertaal hun bevindingen naar een begrijpelijk verhaal. Daar ligt mijn kracht: ingewikkelde informatie behapbaar maken zodat de urgentie overkomt.”
Men weet dat het ijs smelt of dat het regenwoud verdwijnt, maar vergeet dat alles met elkaar verbonden is.
Ze ziet dat veel mensen inmiddels weten dat het slecht gaat met het klimaat, maar dat de hoeveelheid informatie mensen verlamt. “Men weet dat het ijs smelt of dat het regenwoud verdwijnt, maar vergeet dat alles met elkaar verbonden is. Het smelten van het ijs op de Noordpool hangt samen met overstromingen in Texas, droogte in Afrika en bosbranden in Zuid-Europa.”
De oceaan als waarschuwing
Volgens Bernice zijn vooral de oceanen een zorgpunt. “De veranderingen daar zijn immens, maar er moet nog veel worden onderzocht omdat de oceanen zo groot en diep zijn. Wetenschappers vrezen een ‘run away climate’, een situatie waarin het systeem zichzelf versterkt en onomkeerbaar wordt. Kantelpunten komen dichterbij. In 2012 dacht men dat het lag bij 5 graden opwarming, nu lijkt het bij 3 graden te zijn. Dan kunnen we niet meer ingrijpen.”
De invloed van klimaatverandering op biodiversiteit
Klimaatverandering verandert de leefomstandigheden voor planten en dieren, waardoor biodiversiteit afneemt. Bernice benadrukt dat dit verlies niet altijd meteen zichtbaar is. “Als je ergens voor het eerst komt, weet je niet hoe het er vroeger uitzag en welke dieren en planten er leefden. Juist daarom is het belangrijk te luisteren naar lokale bewoners en wetenschappers die een gebied jarenlang volgen. Zij zien diersoorten minder voorkomen of verdwijnen en planten die niet meer kunnen overleven door klimaatverandering.”
Zonder de natuur kunnen wij niet overleven. De natuur geeft zuurstof, verkoeling, water, voeding en beschutting voor mens en dier.
Op de Noordpool kreeg ze een indringend verhaal te horen: “Doordat het ijs is gesmolten, verandert niet alleen het leefgebied van zeehonden en ijsberen, maar ook de dynamiek van plankton in de zee. Dit kan ook weer leiden tot minder vissen in de zee, waardoor zeehonden vervolgens minder vis vangen. Hierdoor overleven er minder zeehonden en is er minder voedsel voor de ijsberen die zeehonden eten. Een hele keten heeft op die manier last van de klimaatverandering.”
Bernice ziet zelf ook duidelijke veranderingen. “Ik heb met eigen ogen gezien dat er op plekken, waar ik eerder ben geweest, minder sneeuw ligt en gletsjers zich terugtrekken.” Voor haar is het essentieel dat mensen beseffen dat de natuur onmisbaar is: “Zonder de natuur kunnen wij niet overleven. De natuur geeft zuurstof, verkoeling, water, voeding en beschutting voor mens en dier. Als we dat niet omarmen en beschermen, dan wordt de aarde ook voor ons onleefbaar.”
Drie pijlers voor gedragsverandering
Voor Bernice is het helder dat gedragsverandering centraal staat in de oplossing. Ze onderscheidt drie pijlers: Concreet informeren: “Blijf vertellen wat er nu gebeurt en welke gevolgen dat heeft. Herhaling is cruciaal.” Transitie versnellen: “Meer hernieuwbare energie, minder vlees, circulair consumeren en het makkelijk maken voor de burger.” Samen bewegen: “Individuele actie is waardevol, maar als iedereen het tegelijk doet, wordt het pas echt krachtig.”
Toch erkent ze dat het lastig is om alle neuzen dezelfde kant op te krijgen. “De een heeft nu meer last van klimaatverandering dan de ander. Dat maakt gezamenlijke actie moeilijk.”
Oproep aan leiders
Bernice is duidelijk richting beleidsmakers: “Neem het Parijs-akkoord serieus. Houd de opwarming onder de 2 graden. Anders volgen klimaatrampen, vluchtelingenstromen en conflicten. De kosten daarvan zijn onbetaalbaar.”
Ze ziet dat bedrijven vaak pas bewegen als overheid en markt tegelijk een signaal geven. “Politieke actie is nodig om schaal te maken. Als Europa wetten maakt om zich écht aan het Parijs-akkoord te houden, kan er veel gebeuren.”
Hoop uit onverwachte hoek
Te midden van de zorgen ziet Bernice ook lichtpunten. “Bedrijven zoals Patagonia laten zien dat je winst niet boven de planeet hoeft te zetten. Hun oprichter heeft het bedrijf aan een trust en een non-profit gegeven, zodat de winst naar milieuprojecten gaat. Zij zien de planeet als hun aandeelhouder.”
Ook B Corps – bedrijven die maatschappelijke en ecologische impact naast winst stellen – geven haar hoop. “Steeds meer consumenten kiezen bewust voor duurzame producten. Dat is een stille revolutie.”
Ze pleit voor een herdefinitie van rijkdom. “Ik koop al jaren geen nieuwe kleren. Als ik iets aanschaf, verkoop ik iets anders. Alles door de helft doen, dat is niet moeilijk. We moeten van onze prestatiedrang en spullenhonger af.”
Steeds meer consumenten kiezen bewust voor duurzame producten. Dat is een stille revolutie.
De kracht van jongeren
Bernice benadrukt de rol van jongeren. “Zij hebben de energie om druk te zetten. Mijn podcast Final Call over vliegen wordt veel door hen beluisterd en gedeeld. Social media is een enorm krachtig middel om duurzame boodschappen viraal te maken.”
Haar advies: “Voel je je machteloos? Sluit je aan bij de Jonge Klimaatbeweging. Samen kun je druk uitoefenen op de politiek en het bedrijfsleven. Ik probeer zelf een voorbeeld te zijn, door mijn bevindingen te delen via boeken films, artikelen en lezingen. Al heb ik soms ook behoefte aan pauze.”
Terug naar de basis: survival mind
Die pauze vond ze in het schrijven van haar nieuwste boek Survival Mind. Het boek bracht haar terug naar haar basis: reizen en zichzelf uitdagen. In Survival Mind verkent ze hoe mensen extreme situaties overleven. Bernice Notenboom verweeft spannende verhalen met wetenschap over brein, instinct en veerkracht, en laat zien hoe we sterker worden in crises en het dagelijks leven. Haar boek verschijnt in oktober 2025.
Blijven inspireren
Waarom ze doorgaat? “Omdat ik nog steeds mensen bereik. E-mails van luisteraars of lezers die in actie komen door mijn werk geven mij energie. Dat zijn de parels. Net zoals ik zelf geïnspireerd werd door schrijfster Suzanne Simard, Jane Goodall en schrijfster Arita Baaijens. De Canadese ecoloog Suzanne Simard beschrijft in haar boek Finding the Mother Tree: Discoveries from a Life in Forest hoe bomen met elkaar communiceren en een sociaal netwerk vormen. Zij heeft aangetoond dat bomen veel meer doen dan CO2 opslaan en zuurstof produceren. Ik luister met liefde naar haar TED talk.
Mijn goede vriendin Arita Baaijens schrijft in haar boek In gesprek met de Noordzee over hoe we naar een toekomst gaan waarin alle levensvormen worden gerespecteerd.”
Voor Bernice gaat het uiteindelijk om het versterken van onze mentale veerkracht, zowel individueel als collectief. “De aarde is ons thuis. Iedere stap telt. En onthoud: we zijn met z’n allen op expeditie. Het wordt tijd dat we ons realiseren dat we aan het overleven zijn en dat we het samen moeten doen.”
Climate Action Festival
Wil je Bernice live zien spreken? Tijdens het Climate Action Festival op 25 september bij de TU Delft geeft zij de keynote “From Crisis to Hope: Collaborating for a Sustainable Future”. Op basis van haar expedities vertelt Bernice wat klimaatverandering met onze aarde doet en hoe we met meer bewustzijn en samenwerking het verschil maken.
Wil je samenwerkingen verkennen rondom biodiversiteit? Sluit dan aan bij de sessie van Suzanne van den Bosch en Annelot Broerze, “Climate & Biodiversity: Let’s team up for a greener future and untangle interdependent challenges”. Suzanne is Program Coordinator Climate and Biodiversity bij LDE en gaat samen met TU Delft onderzoeker Annelot in op de rol van biodiversiteit in de klimaattransitie en hoe we samen nieuwe oplossingen kunnen vinden. Registreren voor het Climate Action Festival en de Climate & Biodiversity breakout kan hier.
Heb je vragen, suggesties of wil je meedoen aan het LDE Programma Klimaat & Biodiversiteit? Stuur een mail naar Suzanne van den Bosch, s.j.m.van.den.bosch@cml.leidenuniv.nl.