Hoe gaan beleid, politiek en organisaties om met migratie en diversiteit? De nieuwe interuniversitaire masterspecialisatie Governance of Migration and Diversity richt zich op die zeer actuele vraag. We spraken met bestuurskundige dr. Peter Scholten van de Erasmus Universiteit Rotterdam en historicus prof.dr. Marlou Schrover van de Universiteit Leiden over deze specialisatie, die op 1 september 2016 start.
Waarom is deze specialisatie belangrijk?
Scholten: ‘Ik was, niet zo lang geleden, op bezoek in een asielzoekerscentrum in een klein dorp in Brabant. Beleidsmakers missen de kennis en expertise voor goed integratiebeleid. In dit dorp was bijvoorbeeld het asielzoekerscentrum in een vakantiepark ondergebracht. Hoe verzin je zoiets? Die mensen zitten nu verscholen in een bos terwijl we willen dat ze integreren. Het is nu een drukke tijd. We worden continu gevraagd voor lezingen en debatten. Beleidsmakers voor gemeenten en overheden zuigen de informatie op als een spons. Er is een spectaculaire groei in de aandacht voor migratie en diversiteit. Daarom bieden wij deze nieuwe masterspecialisatie aan.’
Heeft dit met de vluchtelingencrisis te maken?
Scholten: ‘Ja en nee. Door de vluchtelingencrisis zijn migratie en migratiebeleid onder een vergrootglas komen te liggen. We kennen natuurlijk de spectaculaire vluchtelingenmigratie uit Syrië maar er is ook een doorlopende migratie binnen Europa. De migratie binnen Europa is vele malen groter geworden omdat de EU veel groter is geworden. De landen uit het Oost-Europese gedeelte van de EU lopen gedeeltelijk leeg naar het westen. Daarnaast emigreren er vanuit de sub-Sahara en Afrika enorm veel mensen naar Europa. Mensen migreren meer en migreren meer door. We weten niet wat de toekomst brengt maar we weten wel dat de migratie zal blijven doorgaan. Diversiteit en mobiliteit zijn structureel geworden. De EU moet zich hierop voorbereiden, bijvoorbeeld hoe wordt sociaal en economisch beleid zo aangepast dat het in staat is migratie en diversiteit op te vangen? Met deze toenemende migratie neemt ook de diversiteit toe. Er komen steeds meer steden waar meer dan helft van de bevolking een migratie-achtergrond heeft. Deze fundamentele transformatie biedt allerlei kansen, maar ook bedreigingen. Zowel op EU-niveau en overheidsniveau als bij provincies, gemeenten en bedrijven.’
Is er nu ook op EU-niveau een kwartje gevallen?
Schrover: ‘In de afgelopen honderd jaar zijn er keer op keer pogingen gedaan om migraties te regelen op Europees niveau. Vluchtelingenmigraties maar ook gezinsmigraties, arbeidsmigraties en postkoloniale migraties. Heel lang bestond er nog een negentiende-eeuws idee over migratiebeleid: een soort soevereiniteit van de staten waarbij landen zelf bepalen wie er op hun grondgebied komt. Dit gaat door tot in de jaren ’80. Dan realiseren de landen zich na een eeuw touwtrekken dat dit kennelijk niet de manier is. En sinds het jaar 2000 trekt de EU meer macht naar zich toe en betrekt het ook internationale organisaties zoals het Rode Kruis, Caritas, UNHCR en Artsen zonder Grenzen. Er zijn dus Europese spelers en er is een Europees speelveld. Het beleid van de EU was er tot nu toe vooral op gericht om migratie af te remmen maar een volwaardige reactie op migratie is nu ook gericht op het reguleren en adapteren van migratie. Het leuke is dat inderdaad het kwartje nu dan lijkt te zijn gevallen bij beleidsmakers op EU-niveau. Dat maakt dit een spannende periode.’
Waarom zijn er zoveel verschillende disciplines in de specialisatie?
Scholten: ‘Migratie en diversiteit hebben net als klimaatverandering een impact op alles: op ons gedrag, op onze economie en op de politiek. Je hebt dus al deze disciplines nodig om migratie en diversiteit goed te kunnen begrijpen. Daarom leveren professionals vanuit de disciplines geschiedenis, sociologie, bestuurskunde, urbane studies en ontwikkelingsstudies een bijdrage aan deze masterspecialisatie. Laten we de studenten bijvoorbeeld kijken naar integratiebeleid, dan belichten we niet alleen de politieke discussie maar kijken we ook naar de impact op de economie, de economische rationele redenen achter het integratiebeleid, en naar de economische integratie patronen. Van Oord, een Rotterdams baggerbedrijf, neemt bijvoorbeeld graag Turkse en Marokkaanse ingenieurs aan want die hebben, volgens hen, een hogere culturele sensitiviteit dan Nederlanders en kunnen daardoor beter zaken doen in het Midden-Oosten en Brazilië.’
Een integrale benadering dus?
Schrover: ‘Ja, pas als je de verschillende perspectieven integreert en samenbrengt, leer je wat je ermee kunt doen. Neem het vestigen van een asielzoekerscentrum. We kijken bijvoorbeeld vanuit het perspectief van een historicus. Welke beleidsvoorstellen zijn er al gedaan in het verleden? In één van de recente debatten werd als idee kleinere opvanglocaties geopperd. Dat lijkt een goed idee: dan is er meer contact met de bevolking en dus meer integratie. Maar we hadden kleine opvanglocaties in de jaren ’80. Daar ging het heel erg mis mee. Er waren heel veel kleine eenheden nodig met heel veel controleurs en managers. De overheid zat met de handen in het haar. Dan komt de rol van de historicus om de hoek kijken want politici hebben vaak een kort geheugen.’
Scholten: ‘We kijken ook naar de gebouwde omgeving en het stadsontwerp. De woningbehoefte wordt anders naarmate een wijk diverser wordt. Asielzoekers hebben vaak grotere gezinnen en blijven vaak langer bij elkaar wonen dan in Nederland gebruikelijk is. Dit betekent dat er meer woningen met meer kamers nodig zijn. Het vak Urban Design wordt aan de Technische Universiteit in Delft gegeven. We belichten in de opleiding ook de bestuurskundige kant: hoe kan ik het proces van zo’n asielzoekerscentrum managen? En we bekijken het integratiebeleid vanuit het perspectief van sociologie. Wie zitten er in zo’n asielzoekerscentrum? Wat hebben zij meegemaakt? Hoe zorgen we dat ze kunnen integreren? Deze laatste vakken worden aan de Erasmus Universiteit Rotterdam gegeven. Als laatste kijken we naar de internationale betrekkingen en de internationale ontwikkeling. Hoe is het terugkeerperspectief van het land van herkomst? Wat is een realistisch beeld van wat er in het land van herkomst gebeurt? Dit is een vak dat in Den Haag aan het International Institute of Social Studies van de Erasmus Universiteit wordt gegeven. De studenten spreken echt de experts in de andere steden. Het mooie van deze Leiden-Delft-Erasmus masterspecialisatie is dat we dit nu bij elkaar brengen.’
Hoe ziet de toekomst eruit voor deze studenten?
Schrover: ‘Er is een enorme behoefte aan kennis en expertise op het gebied van migratie en diversiteit. Deze studenten kunnen echt iets in het migratieveld. Als toekomstige beleidsmakers zullen ze sterker staan. En alle sectoren hebben hier profijt van. Er is een geweldig arbeidsmarktperspectief voor deze studenten. Ze kunnen bij gemeenten, bij NGO’s, bij de EU en de overheid werken. Deze masterspecialisatie is iets waarmee je jezelf kan verkopen.’
Dr. Arjen Verweij, adviseur Onderzoek en Kennis bij de Directie Samenleving en Integratie van het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, zegt:
Zo’n multidimensionaal onderwerp als migratie en integratie kun je alleen volledig begrijpen als je een multidisciplinaire benadering kiest
Nieuwe masterspecialisatie: diversiteit vanuit divers perspectief
Migratie- en diversiteitsbeleid: het kan altijd beter
