Bernhard Brandl: de nieuwe hoogleraar Astronomie in Delft en Leiden

Bernhard Brandl bouwt mee aan instrumenten waarmee de grootste telescopen ter wereld worden uitgerust. Met die telescopen kan de mens in het heelal objecten observeren die soms meer dan dertien miljard jaar oud zijn. Hij is in Leiden benoemd tot hoogleraar Infraroodastronomie en in Delft tot hoogleraar Astronomy & Instrumentation. Op maandag 26 september heeft Brandl zijn oratie gehouden.

Reuzentelesoop
Reuzentelescoop

Levensgrote vragen

Het diepe universum - de ruimte met de meest ver weg gelegen sterrenstelsels - herbergt namelijk antwoorden op levensgrote vragen. Hoe ontstaan sterren en planeten precies? Is er leven op een andere planeet? Om zo diep in de ruimte te kunnen kijken, zijn er steeds grotere telescopen nodig. Hiermee moeten we naar de meest ver weg gelegen objecten kunnen kijken, en bovendien die objecten scherp kunnen zien.

Infraroodastronomie in Leiden

Bernhard Brandl is verbonden aan de Sterrenwacht in Leiden en analyseert daar infrarood-waarnemingen die met telescopen op aarde en in de ruimte worden gedaan. Veel van wat er in het diepe universum gebeurt, wordt herleid uit infraroodbeelden. Bijvoorbeeld: als er een ster wordt geboren, is deze nieuwkomer omgeven door grote hoeveelheden gas en stof. Het stof absorbeert hitte van de jonge ster, en die hitte kan met behulp van infraroodtechniek worden waargenomen.

Astronomy & Instrumentation in Delft

In Delft is men ook geïnteresseerd in het verkennen van ons zonnestelsel, en in hoe planeten en manen in elkaar steken. De samenwerking vanuit de faculteit van Luchtvaart- en Ruimtevaarttechniek aan de Technische Universiteit Delft en de Sterrenwacht in Leiden is gestart vanuit een gemeenschappelijke belangstelling voor sterrenkunde. Dit heeft onder andere geresulteerd in de multidisciplinaire masterspecialisatie Astronomy & Instrumentation. In deze masterspecialisatie wordt de volgende generatie ontwerpers en bouwers van instrumenten van grote telescopen opgeleid. Het ontwerpen en bouwen van deze instrumenten vraagt een interessante mix van kennis van astronomie, werktuigbouwkunde, materiaalwetenschappen, projectmanagement en kunst.

Eén foton per jaar

De telescopen en camera's die met hulp van Brandl worden gebouwd, zijn gigantisch grote en complexe instrumenten. Dat moet ook wel. Brandl: ‘Het meest ver weg gelegen sterrenstelsel in het universum dat we kunnen waarnemen, is ongeveer 10 miljard keer vager dat het meest vage object dat we met ons blote oog kunnen zien. Dat betekent dat als je met je blote oog naar het meest ver weg gelegen sterrenstelsel zou kijken, je oog per jaar één foton (lichtdeeltje) van dat sterrenstelsel zou opvangen. Er wordt nu een telescoop gebouwd die van dat sterrenstelsel twee fotonen per seconde opvangt.’

Grootste telescopen ooit

Brillante wetenschappers zoals Isaac Newton, Christian Huygens en William Herschel ontdekte en verbeterden telescopen. In onze tijd hebben ontwikkelingen zoals snellere computers en betere detectoren bijgedragen aan nog betere telescopen. Nu werkt Brandl mee aan het ontwerp en de bouw van infrarood-instrumenten waarmee telescopen worden uitgerust. Hij werkt mee aan optische instrumenten voor de grootste telescoop die in 2018 in de ruimte wordt gelanceerd - de James Webb Space Telescope (JWST) - én de grootste telescoop op aarde - de European Extremely Large Telescope (E-ELT), die in 2024 werkzaam moet worden. Het zijn de grootste optische telescopen die ooit door de mens zijn gebouwd. De instrumenten waaraan Brandl een bijdrage levert, vangen infrarood licht op. Zonder deze apparaten zouden de telescopen eigenlijk blind zijn. Brandl is Principal Investigator voor METIS, de camera op de E-ELT (link). De camera is het grootste Nederlandse project ooit op het gebied van infrarood-astronomie vanaf de grond.

Bernhard Brandl over de toekomst van astronomie:

We are lucky to live and work in the ‘Golden Age’ of astronomical instrumentation. Many of us have witnessed how computers and photo-conductors have changed the way we do astronomy. And many of us will witness the dawn of the extreme large telescopes. We work at the forefront of science and technology.

portretfoto
Bernhard Brandl

Turen in het diepe universum
Bouw camera voor Europese reuzentelescoop gaat van start
The Mid-infrared E-ELT Imager and Spectrograph (METIS)
James Webb Space Telescope
European Extremely Large Telescope

 

 

 

Bijlagen
Read the complete inaugural speech ‘Building for Giants: Challenges and Rewards’ (2.27 MB)
Meer informatie vindt u op:
Persoonlijke pagina Bernhard Brandl